choreograph John Neumeier widźi w reji špihelowy wobraz žiwjenja. «Reja je za mnje najčłowjeskiše wuměłstwo, dokelž wužiwa čłowjeka jako instrument a tež jako sujet», praji 85 lět stary wuměłc něšto dnjow do premjery swojeho baleta «Nijinsky», kotryž je wón za Semperowu operu znowa zarjadował. Premjera je přichodny pjatk.
Tež při zwoprawdźenju literarnych předłohow za balet steji čłowjek w srjedźišću. «Je wšojedne, w kotrym času twórba hraje», wón rozłoži.
Neumeier narodźi so w Milwaukee (US-zwjazkowy stat Wisconsin). Spočatk 1960tych lět přińdźe do Němskeje a rejowaše najprjedy pola Stuttgartskeho baleta. Wot 1973 do 2024 bě wón baletny direktor a šefchoreograph Hamburgskeho baleta.
Dyrbiš so přeco za jadrom twórby prašeć
«Nimam formular, kak literarny kruch přesadźu. Kóždy kruch ma swójski swět», wuzběhny choreograf. Měło so rozsudźić, kak móže so tutón swět bjez słowow pokazać. «Što dyrbju wunamakać, zo bych samsnu skutkownosć docpěł podobnje literarnej předłoze. Dyrbju so wšak přeco za jadrom twórby prašeć.»
Neumeier bě wospjet tež kruchi z bibliskimi wobsahami kaž Bachowy «Matejowy pasion» w rejach přesadźił. «Skónčnje mje hudźba fascinuje. Njebě tak, zo chcych najprjedy balet přez Chrystusowe ćerpjenje činić, ale běch fascinowany wot hudźby Johanna Sebastiana Bacha, hłubiny a spirituality, kotraž w tutej hudźbje leži.»
Neumeier dopominaše na spočatki swojeje karjery w swojim ródnym měsće Milwaukee (US-zwjazkowy stat Wisconsin.) «Běch na uniwersiće jezuićelow. Bě samozrozumliwe, zo smě wěra wuraz we wuměłstwje namakać. Čłowjek ma racionalnu, emocionalnu a seksuelnu stronu, ale tež spirituelnu.»
Nowomeier: «Mój stil je tajki, kaž sej sujet žada.»
Čehodla njeměła so tuta strona tež do choreografije přinjesć? «To je moje rozestajenje z wěru», wuzběhny wuměłc. Stilistisce nochce so wón zarjadować dać. «Móžu jenož rjec, je to načasna reja. Moje wukubłanje přińdźe z klasiskeje kaž tež moderneje reje. Mój stil je tajki, kaž sej sujet žada.»
Pólsko-ruski rejowar Vaslav Nijinsky (1889-1950), kotremuž wěnowaše nowomeier w lěće 2000 balet, je w swojim žiwjenju wosebitu rólu hrał. «Sym zaběru z Nijinskim přeco zaso pohłubšił a spytał, podawki lěpje zrozumić. Ale fascinacija za njeho je jenak wostała, mjeztym zo je so zajim samo přeco sylniši stał.»
Choreograf chce to kóždy raz lěpje činić
balet, kotryž nětko w Drježdźanach na jewišćo přińdźe, je zawěsće hinak hač to, štož bě na premjerje 2000 widźeć. «Njejsym stejo wostał, sym so tež jako čłowjek nadźijomnje dale wuwił.» Choreografija je kóždy raz trochu hinaša.
W swojim dźěle z rejowarkami a rejowarjemi njezačuwa so Neumeier na žadyn pad jako «Despot». Wón trjeba předewšěm jeje dowěru. «Spytam sprawny być a praju dokładnje, štož sej myslu, pomjenuju moje zmylki. Tuta forma dialoga je cyle wažna. Ja ludźi njenarjeju, ale spytam, tak dokładnje kaž móžno rozkłasć, što wopak je.»
Nazhonjenja młodej generaciji dale dać
nadawk widźi Neumeier w posrědkowanju nazhonjenjow młodej generaciji. Tomu słužeše naposledk jeho rejowanska kolaža «Njewidźomna», kotruž wón zhromadnje ze zwjazkowym młodźinskim baletom kreěrowaše a kotraž so ze zaćisnjenymi rejowarjemi NS-časa zaběra. «Bě mi wažne, zo młodźi ludźo rozumja, zo bě čas, w kotrejž běchu wosobinske swobody, kotrež dźensa jako samozrozumliwe znaja, wobmjezowani.»
Copyright 2025, dpa (www.dpa.de). Wšitke prawa wobchować
