Sakska: PFAS w zwěrjećich žiwidłach namakane

Tole tak mjenowane wěčne šemikalije PFAS su so 2023 we wjace hač połojcy zwěrjećich žiwidłowych probow w Sakskej namakali. «To njeje sakski specifikum, ale po cyłej Europje tak», rjekny Jens Albrecht, prezident Krajneho přepytowanskeho wustawa Sakska (LUA), při předstajenju LUA-lětneje rozprawy 2023 srjedu w Drježdźanach. 

Mzda pak je we wšěch padach pod hornjej hranicu EU ležała. «Potajkim tak daloko žadyn alarm», tak Albrecht. Dohromady přepruwowa LUA 114 zwěrjećich žiwidłowych probow (jejko, ryba, mjaso a mloko) na chemikalije. Wosebje wysoku mzdu zwěsći LUA pola probow dźiwich swini.

Wosebita kedźbnosć płaćeše we wobłuku dohladowanja žiwidłow a picy přepruwowanju na tak mjenowane wěčne šemikalije (PFAS). Tute chemikalije zasadźuja so na zakładźe swojich wodo- a tučnych wotpokazowacych kajkosćow jako worštowanje dešćowych jakow, teflonowych pónojow abo tež při produktach hladanja ćěła. Woni su jara ćežko wottwarujomne a wotskładuja so tuž w přirodźe a tež w žiwidłach. 

PFAS přinjesu strowotne rizika ze sobu. Tak su pola małych dźěći z wysokej wobstatkom PFAS w kreji pomjeńšenu reakciju na šćěpjenje zwěsćili, Albrecht wuswětli. «Je derje, hdyž so PFAS po móžnosći w našej cyrobje njezjewi a z tym tež do našeho ćěła njedóńdźe», doda wón.

0,2 procentaj žiwidłowych probow strowotu wohrožace

dohromady přepytowaše LUA 20.000 žiwidłowych probow. Kwota postajenja ležeše pola 17,4 procentow, jenož 0,2 procentaj pak so jako strowoće škodźace zastopnjowa. Při dalšich poražkach dźěše předewšěm wo zawjedliwe abo njeporjadne woznamjenjenja. Cyłkownje pokazachu wuslědki, zo su žiwidła w Sakskej wěste, rjekny strowotniska ministerka Petra Köpping (SPD). 

Jako přikład za njedosahace woznamjenjenje nawjedowaše Albert Garnel. «Smy zwěsćili, zo su tam wěste tendency, wobšudnjenje přetrjebarjow činić», rjekny Albert. Tak so přez zwyšeny podźěl wody předawanska waha zwyši, štož wjedźe k wustronjenjam proteinow, zniženej žiwnomiznje a požiwanju wobstatk sele.

Pozitiwne wuwiće zwěsći LUA we wobłuku weterinarneje mediciny: Afriska swinjaca mrětwa (ASP) drje dale dominowacu rólu zabjerje, tak ministerka. Wězo běchu ASP-dopokazy 2023 prěni raz regresiwne: Ličba dźěše wo wjace hač połojcu na 408 wróćo (2022: 947). «To je woprawdźe zwjeselaca powěsć», rjekny Köpping. Runje za Sakskich swinjacych burow je to wažny wuspěch.