Sekung dadźa rěčne přestawki za nutřkokrajny I, tamnych to rozhori. Ći jedni čuja so přemało słyšani, z toho su ći tamni nerwowani. Ći jedni šwikaja pozdatne zakazy rěčenja, ći tamni čuja so zranjeni přez njepřemyslene rěčenje. A wšitcy čuja so pozdatnje najlěpje w swójskim pucherju, na swójskej stronje debaty. Přińdźeš tam won a zaso do rozmołwy? Awtorske zjednoćenstwo Pen Berlin startuje do wólbow krajneho sejma we wuchodnej Němskej pospyt.
Tutu póndźelu započnje so w Kamjenicy rjad «To drje budu hišće prajić směć – rozmołwy wo demokratiji a swobodźe měnjenja» z cyłkownje 37 zarjadowanjemi w małych a srěnjowulkich wuchodoněmskich městach. Format rěka: dwě (potencielnej) zadźěracaj, moderator abo moderatorka, a publikum.
«Wobdźělenje publikuma słuša k jadru rjadu», praji Pen-Berlin-rěčnik Deniz Yücel. «W najlěpšim padźe budu ludźo mjez sobu do rozmołwy přińć, kotrež to za móžne njemějachu.»
Mjez Suhlom a Eisenhüttenstadtom
za rjad, kiž běži hač do 19. septembra, je Pen Berlin 118 spisowaćelkow a spisowaćelow, žurnalistkow a žurnalistow, wuměłčow a wuměłcow dobył. Los dźe w Kamjenicy z publicistomaj, kokotrejž měještej naposledk k wuchodo-zapadnej debaće wjele rjec: ze stawiznarjom Ilko-Saschu Kowalczukom a Dirkom Oschmannom, awtorom bestsellera «Wuchod, zapadoněmska wunamakanka».
Na druhich podijach mjez Suhlom a Eisenhüttenstadtom, Šwikawu a Döbelnom sedźa někotre z najznaćišich wuchodoněmskich hłosow, mjez nimi spisowaćelki Anne Rabe, Ines Geipel, Katja Lange-Müller a Monika Maron.
Přetož jasnje: Dźe we wuchodnej Němskej wo wuchodnu Němsku. Dźe wo njedorozumjenja a mjerzanje, wo rozborkane dušine połoženje, roznjemdrjenosć a mjerzanje do wólbow krajneho sejma w Durinskej, Sakskej a Braniborskej w septembru.
Ale nic jenož. Diskutować budu tež na zapadźe rodźeni kulturnicy, mjez nimi Juli Zeh abo Michel Friedman, Pina Atalay abo Harald Martenstein. Zaměr njeje stronska politika, ale «echte, tež twjerda rozmołwa», praji Pen-Berlin-rěčnica Eva Menasse.
W času rozhorjenja činjerjow
starosća so dla naprašowanjow, po čimž ma přeco mjenje ludźi zaćišć, swoje měnjenje w Němskej swobodnje zwuraznić móc. 1990 rjeknychu tole po podaćach Pen Berlin hišće 78 procentow woprašanych, 16 procentow dźeržachu kedźbu za 2023 date potom w Allensbachskim naprašowanju jenož hišće 40 procentow, swoboda měnjenja je data, 44 procentow namakachu wobmjezowane. Kak móže to być w času, hdyž móže po zdaću kóždy čas wšitko rjec w socialnych syćach?
Ist «Cancel Culture» - hubne mortwe měnjenje wotchilace měnjenja - realita w Němskej abo jenož bojowe zapřijeće? «Wěrju woboje», wotmołwi Yücel. Husto budźe swoboda měnjenja z «swobodu znapřećiwjenja» zaměnjena po hesle: Kritika woznamjenja canclować. «Na tamnym boku sedźi rozhorjenska zwólniwosć wysoka, zwjazana z tendencu, hranicy toho, štož wobhladuješ jako dowolene zwuraznjenje měnjenja, přeco wušo sćahnyć.»
Yücel tež přispomni, wón by sej přał, zo při rozmołwnym rjedźe hišće wjace wot spisowaćelow a žurnalistow sobu činju, kotřiž sami wobmjezowanje swobody měnjenja hórša. «Ale wjace hač přeprosyć njemóžemy», praji organizator. Nětko sej přeje, zo so tuta pozicija wot publikuma wobsadźi, tam «hdźež začuwane wobmjezowanje swobody měnjenja k wotwobroćenju wot demokratije wjedźe». Tohodla njezetkaja so w Berlinje-Mitte, ale w Sonnebergu, Pirnje abo Šwedće.
Copyright 2024, dpa (www.dpa.de). Wšitke prawa wobchować
